Edukacja dla zrozumienia

Jesteśmy świadkami bardzo istotnej debaty publicznej w sprawie kluczowej dla przyszłości Europy.Chodzi o kwestię uchodźców/imigrantów. Jej poziom jest w mojej ocenie przejawem klęski pewnego projektu polskiej edukacji. Schematycznej, transmisyjnej, pasywnej, oderwanej od problemów teraźniejszości, nieprzygotowującej do wyzwań przyszłości, podporządkowanej testom i rankingom.

Nie jesteśmy w stanie merytorycznie rozmawiać. Nie wiemy jak. Nie rozumiemy o czym. Ulegamy szczątkowym doniesieniom medialnym. Czerpiemy wiedzę z memów i filmików, plotek i demotów, kreując się na ekspertów od kultury i religii islamu. Nie umiemy dialogować, spierać się, dyskutować. Obrzucamy się obelgami, wyrzucamy ze znajomych, atakujemy bez pardonu.

Po obu stronach sporu brakuje zrozumienia dla cudzych lęków i złości, obaw i rozczarowań. Dominuje ogromna ocenność stanowisk odmiennych niż własne. Często manifestowane jest poczucie wyższości, wynikające z rzekomo dogłębniejszego zrozumienia problemu. Wypowiedzi nasycone są ledwo maskowaną pogardą. Powszechne są argumenty ad personam, kwestionujące człowieczeństwo czy inteligencję adwersarza. Reductio ad hitlerum staje się zwieńczeniem niemal każdej dłużej polemiki.

Wracając do edukacji. Okazuje się, że idee tolerancji, empatii, wzajemnego szacunku, otwartości, asertywnego komunikowania się są tylko hasłami obecnymi w programach. W realnym świecie są słabo widoczne.

Trudno nie oprzeć się wrażeniu, że zamknięcie dyskusji w gorsecie politycznej poprawności przyniosło rezultaty odmienne od oczekiwanych. Fobie i lęki nie zniknęły - nie ulotniły się - zostały tylko przykryte, stłumione, stłamszone. Kiedy balon pękł wysypały się lawiną uprzedzenia, stereotypy, strachy i frustracje.

Potrzebujemy zatem nowego modelu edukacji, opartej na rozwiązaniach demokratycznych, ale realnych, rzeczywiście wdrażanych, nie sprowadzających się do pogadanek, tekstów w podręczniku i odgórnych przekazów w stylu: "trzeba być tolerancyjnym". Edukacji praktykującej rzeczywistą rozmowę, dającej przestrzeń do doświadczania inności, pozwalającej na kontakt z różnorodnymi punktami widzenia, edukacji uczącej merytorycznej dyskusji i dialogu, rozwijającej zdolność selekcji informacji i krytycznego myślenia.

Tomasz Tokarz