Kiedy rozmawiam z nauczycielami o zmianie w szkole przychodzi mi konfrontować się z różnymi opiniami, tezami, przekonaniami. Często rzucany jest argument o ograniczeniach systemowych, hamulcach wynikających z odgórnych dyrektyw, wymagań, jakie stawiane są szkołom przez ministerstwo czy kuratoria. Przewija się także wątek podstawy programowej, która ma utrudniać realizację innowacyjnych pomysłów.
Jeśli jednak przyjrzymy się bliżej systemowi dostrzeżemy, że zasady na których się opiera są jednymi z bardziej elastycznych i liberalnych w Europie (dowodem jest chociażby przestrzeń do rozwoju edukacji domowej czy wolnych szkół). Można zrobić naprawdę dużo działając w granicach prawa oświatowego. Czasem zaskakująco dużo. Widziałem szkoły (na prawach szkół publicznych), które spełniając wszystkie formalne wymogi (czasem tylko "na papierze" - ale przecież organy kontrolne sprawdzają wyłącznie papiery) zapewniły dzieciom możliwość bardzo naturalnego i swobodnego rozwoju. Czasem blokady są w naszych głowach - nie w dokumentach czy postawach decydentów.
Przyjrzyjmy się chociażby podstawie programowej. Jej zapisy wręcz apelują o przekształcanie szkół w przyjazne miejsca do rozwoju, dające dzieciom dużą przestrzeń do sprawstwa, decydowania o sobie, samodzielności, dociekliwości poznawczeń, zespołowego podejmowania decyzji, kreatywnego i aktywnego działania, odnoszenia się do codziennych doświadczeń, rozwijania osobistych zainteresowań. Dlaczego nie budować takich placówek?
Warto przeanalizować tych kilka poniższych punktów zaczerpniętych w dokumentów ministerialnych. Przecież dają one przestrzeń do innowacyjnego działania! Zawsze można zbić ewentualną krytykę organów nadzorczych tezą: przecież robimy właśnie to, czego od nas oczekujecie :)
"Szkoła oraz poszczególni nauczyciele podejmują działania mające na celu zindywidualizowane wspomaganie rozwoju każdego ucznia, stosownie do jego potrzeb i możliwości"
"Zadaniem szkoły jest: realizowanie programu nauczania skoncentrowanego na dziecku, na jego indywidualnym tempie rozwoju i możliwościach uczenia się (....) poszanowanie godności dziecka; zapewnienie dziecku przyjaznych, bezpiecznych i zdrowych warunków do nauki i zabawy, działania indywidualnego i zespołowego, rozwijania samodzielności oraz odpowiedzialności za siebie i najbliższe otoczenie" (...)
http://dokumenty.rcl.gov.pl/D2014000080301.pdf
Z tego też można korzystać:
"Nauczyciele tworzą uczniom warunki do nabywania następujących umiejętności:
- planowania, organizowania i oceniania własnej nauki, przyjmowania za nią coraz większej odpowiedzialności;
- skutecznego porozumiewania się w różnych sytuacjach, prezentacji własnego punktu widzenia i brania pod uwagę poglądów innych ludzi, poprawnego posługiwania się językiem ojczystym, przygotowania do publicznych wystąpień;
- efektywnego współdziałania w zespole i pracy w grupie, budowania więzi międzyludzkich, podejmowania indywidualnych i grupowych decyzji, skutecznego działania na gruncie zachowania obowiązujących norm;
- rozwiązywania problemów w twórczy sposób;
- poszukiwania, porządkowania i wykorzystywania informacji z różnych źródeł oraz efektywnego posługiwania się technologią informacyjną;
- odnoszenia do praktyki zdobytej wiedzy oraz tworzenia potrzebnych doświadczeń i nawyków;
- rozwijania sprawności umysłowych i osobistych zainteresowań;
- przyswajania sobie metod i technik negocjacyjnego rozwiązywania konfliktów i problemów społecznych.
(...)
Nauczyciele w pracy wychowawczej, wspierając w tym zakresie obowiązki rodziców, zmierzają do tego, aby uczniowie w szczególności:
1) znajdywali w szkole środowisko wszechstronnego rozwoju osobowego (w wymiarze intelektualnym, psychicznym, społecznym, zdrowotnym, estetycznym, moralnym, duchowym),
2) rozwijali w sobie dociekliwość poznawczą, ukierunkowaną na poszukiwanie prawdy, dobra i piękna w świecie,
3) mieli świadomość życiowej użyteczności zarówno poszczególnych przedmiotów nauczania, jak całej edukacji na danym etapie,
4) stawali się coraz bardziej samodzielni w dążeniu do dobra w jego wymiarze indywidualnym i społecznym, godząc dążenie do dobra własnego z dobrem innych, odpowiedzialność za siebie z odpowiedzialnością za innych, wolność własną z wolnością innych,
5) poszukiwali, odkrywali i dążyli na drodze rzetelnej pracy do osiągnięcia celów życiowych i wartości ważnych dla odnalezienia własnego miejsca w świecie,
6) uczyli się szacunku dla dobra wspólnego jako podstawy życia społecznego oraz przygotowywali się do życia w rodzinie, w społeczności lokalnej i w państwie,
7) przygotowywali się do rozpoznawania wartości moralnych, dokonywania wyborów i hierarchizacji wartości oraz mieli możliwość doskonalenia się,
8) kształtowali w sobie postawę dialogu, umiejętność słuchania innych i rozumienia ich poglądów; umieli współdziałać i współtworzyć w szkole wspólnotę nauczycieli i uczniów".
http://www.pearson.pl/…/nowe_…/rozporzadzenie_20070823_2.pdf
Do dzieła!
Tomasz Tokarz
