Libertarianizm

Nie ukrywam, że ze wszystkich ideologii dostępnych na rynku najbliższy jest mi libertarianizm - choć nie mam wobec niego bałwochwalczego stosunku. W skrócie libertarianizm jest zbiorem powiązanych ze sobą koncepcji, uznających wolność za kluczową z wartości - wolność rozumianą aktywistycznie jako możliwość swobodnego działania, realizowania własnej wizji szczęśliwego życia, zmierzania do suwerennie wyznaczanych celów. Libertarianizm kładzie nacisk na dobrowolność interakcji międzyludzkich. Jest przeciwieństwem autorytaryzmu.

Podstawowy zarzut wobec libertarianizmu dotyczy jego rzekomej antywspólnotowości. Rzeczywiście - libertarianie więcej uwagi zwracają na indywidua, podmioty, osoby traktowane jako mikroświaty mające potrzebę samorealizacji niż na abstrakcyjne zbiorowości. Niemniej żaden przedstawiciel tej opcji ideowej nie neguje konieczności zrzeszania się. Żaden nie podważa znaczenia wspólnoty. Człowiek jest istotą społeczną i dla własnego dobrze pojętego egoistycznego interesu musi współdziałać z innymi.

Libertarianie wychodzą natomiast z założenia, że niemoralne jest zmuszanie ludzi do współpracy, za pomocą kar czy manipulacji. Jest to także nieefektywne. W ten sposób nie stają się bardziej altruistyczni. Mogą jedynie skuteczniej kamuflować swój egoizm. Jeśli człowiek nie będzie miał przekonania, że działanie służy jego dobru - będzie tylko pozorował aktywność.

W moim przekonaniu libertarianizm nie tylko nie hamuje procesów solidarystycznych. Przeciwnie. Niejako je wymusza. Z moich obserwacji wynika, że kooperatywy oparte na zasadach libertariańskich (oddolne i dobrowolne) są bardziej uwspólnotowione niż te oparte na przymusie. Z libertariańskiego punktu widzenia współpraca jest koniecznością. A działanie na jej rzecz nieodzowne. Dużo bardziej niż z perspektywy autorytarnej (w wersji konserwatywnej czy socjalistycznej) - gdzie organizatorem życia społecznego jest władza.

W środowisku opartym na zasadach libertariańskich ludzie po prostu muszą siąść do stołu i rozmawiać, prowadzić dialog, negocjować, ustalać wspólne strategie - bo nie mają zewnętrznie narzuconych zasad i procedur. Muszą je sami wypracować. Charakterystyczny dla libertarianizmu jest mutualizm - system dobrowolnej wymiany dóbr, wzajemnego wzbogacania się, oparty na szacunku dla drugiej osoby, dialogu i uznaniu jego autonomii.

Tomasz Tokarz